კუნთოვანი ბოჭკოების ტიპები.

არსებობს 2 ტიპის კუნთოვანი ბოჭკოები: ნელი და სწრაფი ბოჭკოები. სწრაფი ბოჭკოები იყოფა კიდევ „ა“ და „ბ“ ტიპის ბოჭკოებად. სხვადასხვა ტიპის ბოჭკოები სხვადასხვანაირად რეაგირებენ ვარჯიშზე, ანუ მათ აქვთ აღგზნების, შეკუმშვის და დაღლის სხვადასხვა სიჩქარე.

სწრაფი ბოჭკოების შეკუმშვის სისწრაფე 0,05 წმ-ია, ხოლო ნელი ბოჭკოების 0,1 წმ-ზე მეტი.

ყველა ტიპის ბოჭკოებს ენერგიის წარმოების საკუთარი მექანიზმი აქვთ. ნელ ბოჭკოებს მიტოქონდრიების დიდი რაოდენობა და მიოგლობინის ცილა აქვთ, რომელიც იმარაგებს ჟანგბადს. ასევე ეს ბოჭკოები ფლობენ კაპილარების ქსელს, რომლებიც უზრუნველყოფენ კუნთებს ჟანგბადით. ამიტომ ნელ ბოჭკოებში ჭარბობს ენერგოწარმოების აერობული მექანიზმები. ნელი ბოჭკოები მუშაობენ ხანგრძლივ გამძლეობაზე.

სწრაფი ბოჭკოები ხასიათდება დიდი რაოდენობის მიოფიბრილებით და მიოზინის და გლიკოლიზის ფერმენტების დიდი აქტიურობით. მათ სუსტად აქვთ განვითარებული კაპილარების ქსელი და ცოტა აქვთ ჟანგბადდამაკავშირებელი ცილა. ამიტომ სწრაფი ბოჭკოებისთვის ენერგო წარმოების ანაერობული მექანიზმია უპირატესი. ამ ტიპის ბოჭკოებისთვის დამახასიათებელია შეკუმშვის მაღალი სისწრაფე და დაღლის მაღალი ხარისხი.

როგორც ზ. ა. სწრაფი ბოჭკოები იყოფა კიდევ „ა“ და „ბ“ ტიპის ბოჭკოებად, რომლებიც ასევე განსხვავდებიან ერთმანეთისგან ენერგოწარმოების მექანიზმებით. „ა“ ტიპი გამოიყენება ინტენსიურ გამძლეობაზე მუშაობისას (მაგ. 1000 მ–ზე სირბილი), ხოლო „ბ“ ტიპის ბოჭკოები ჩაირთვება ფეთქებადი ხასიათის ხანმოკლე კუნთოვანი აქტიურობის დროს (მაგ. 100 მ–ზე სპრინტი).

ამა თუ იმ ტიპის ბოჭკოების მუშაობაში ჩართვა რეგულირდება ცნს-დან და დამოკიდებულია დატვირთვის ინტენსივობაზე. დაბალი ინტენსიურობის აქტივობისას (კუნთოვანი ძალის მაქსიმუმის 25%), მუშაობაში უფრო მეტად ჩართულია ნელი ბოჭკოები. როდესაც ვარჯიშის ინტენსიურობა იზრდება 25-40%-ის დიაპაზონში, მაშინ ერთვება „ა“ ტიპის ბოჭკოები. თუ ინტენსიურობა გაიზრდება მაქსიმალური ძალის 45%-ზე ზევით, მაშინ ჩაერთვება „ბ“ ტიპის ბოჭკოები.

თუ ათლეტი ვარჯიშობს მაქსიმალური დატვირთვით, ამ შემთხვევაშიც კი არ ჩაერთვება მუშაობაში ყველა ტიპის ბოჭკოები. მაგ. გაუვარჯიშებელი ადამიანის შემთხვევაში ჩაერთვება ბოჭკოების 50-60%-მდე, ხოლო გამოცდილი ბბ-ის და ძალოსნების შემთხვევაში 80-90%. კუნთოვანი ბოჭკოების 10-20% არის ხელშეუხებელი ლიმიტი, რომელსაც ორგანიზმი არასდროს არ იყენებს.

ორგანიზმში ნელი და სწრაფი ბოჭკოების პროცენტული თანაფარდობა შეადგენს 55/45 – თან. ზურგის და მუცლის კუნთები მთლიანად შედგება ნელი ბოჭკოსგან, ხოლო თეთრი ბოჭკოების 45% – იდან 30% მოდის „ა“ ტიპის ბოჭკოებზე და 15% „ბ“ ტიპისაზე.

ბოჭკოების ჩართვა მუშაობაში დამოკიდებულია დატვირთვაზე. მაგ. თუ დატვირთვა საკმაოდ დაბალია, აქტიურდება მხოლოდ ნელი ბოჭკოები. როცა კუნთების ძალისხმევა იზრდება ერთვება „ა“ ტიპის სწრაფი ბოჭკოები. ხოლო როცა კუნთების წინაშე დგება მართლაც მძიმე სამუშაოს შესრულება, საქმეში ერთვება ყველაზე დიდი და ძლიერი „ბ“ ტიპის სწრაფი ბოჭკოები, რომლებიც მუშაობენ სხვა ტიპის ბოჭკოებთან ერთად.

თავდაპირველად სხვადასხვა ტიპის ბოჭკოების რაოდენობა განსაზღვრულია ათლეტის გენეტიკით და ცუდად ექვემდებარება ვარჯიშს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ გენეტიკას ვერაფერს ვერ მოვუხერხებთ, ამისათვის საჭიროა სპეციალური ვარჯიში.